De onnodige ellende rondom de RI&E

De meeste werkdagen verlopen zoals gepland. Er worden hooguit wat afspraken gemist, mensen lopen vertraging op of deadlines worden verschoven. Grote veranderingen of onverwachte gebeurtenissen komen nauwelijks voor, vooral op het gebied van veiligheid. Kleine incidenten en ongelukjes gebeuren, maar dat hoort erbij.

Om voorbereid te zijn op gevaarlijke situaties is het voor werkgevers bij wet verplicht om een Risico-Inventarisatie & Evaluatie (RI&E) te hebben (artikel 5, Arbowet). Echter is het opstellen en bijhouden van een RI&E een tijdsintensieve taak die bovendien veel geld kan kosten. Is een RI&E wel een voordeel voor een bedrijf? Zijn medewerkers daadwerkelijk veiliger op het werk of is gezond verstand voldoende? Vooral voor kleinere bedrijven kan het verleidelijk zijn om de RI&E over te slaan of er minimale tijd aan te besteden. In dit artikel worden de voor- en nadelen van een RI&E beschreven om vervolgens te kijken naar wat het belang ervan echt is.

Airin Papapicho - Junior HSE adviseur bij Borger en Burghouts

Wat staat er eigenlijk in de wet?

Voordat we ingaan op de praktische invoering en bijkomende voor- en nadelen van een RI&E, is het belangrijk om te weten wat er van werkgevers wordt geëist op dit gebied. Deze wettelijke verplichtingen zijn te vinden in artikel 5 van de Arbowet en nadere voorschriften voor bijzondere gevallen zijn uitgewerkt in het Arbobesluit.

In de Arbowet wordt van een werkgever geëist dat in een RI&E wordt vastgelegd welke risico’s medewerkers lopen bij het uitvoeren van hun werkzaamheden, gevolgd door een beschrijving van de gevaren en risico-beperkende maatregelen. Ook moet duidelijk worden gemaakt op welke manier werknemers toegang hebben tot een deskundig werknemer of persoon. Een deskundig persoon ondersteunt de werkgever bij het naleven van de verplichtingen in de Arbowet (artikel 13, Arbowet) en is –afhankelijk van de mogelijkheden– een werknemer of wordt extern ingehuurd. In een plan van aanpak staat beschreven welke maatregelen er worden genomen om risico’s zo veel mogelijk te beheersen. Voor de gekozen maatregelen geldt dat de effectiviteit ervan moet worden beschreven.

De gehele RI&E wordt constant getoetst en aangepast wanneer nieuwe kennis beschikbaar is of wanneer wijzigingen binnen het bedrijf daar aanleiding toe geven. De RI&E is open ter inzage voor alle werknemers. Wanneer je een tijdelijke werknemer in dienst hebt, ben je als werkgever verplicht de werknemer in te lichten over de in de RI&E beschreven risico’s, gevaren en maatregelen. Het ontbreken van een adequate RI&E is direct beboetbaar gesteld.

Wat hebben we aan een RI&E

Het voorkomen van een boete door het op orde hebben van de RI&E is één voordeel, maar dat weegt misschien niet op tegen de kosten van het opstellen en (laten)toetsen ervan. Kiezen om niet te voldoen aan artikel 5 van de Arbowet en hopen handhaving te vermijden om kosten te besparen, is natuurlijk ook een risicobeoordeling. De vraag is of dat de juiste keuze is.

Het opstellen en toetsen van een RI&E kost tijd, en die tijd kan ook besteed worden aan werkzaamheden die juist geld opleveren. Daarbij is er deskundigheid voor nodig die niet binnen elk bedrijf aanwezig is. In dat geval moet de ondersteuning extern worden ingehuurd, wat voor nog meer uitgaven zorgt. Nadat een RI&E is opgesteld kan het zijn dat er nog maatregelen moeten worden genomen om risico’s te beperken. In deze fase kunnen de kosten ook hoog oplopen en dat kan erg vervelend zijn als er geen direct voordeel te behalen is.

Voordelen uit preventieve maatregelen, zoals het inventariseren en evalueren van risico’s binnen je bedrijf, zijn vaak lastig op te merken. Wanneer men zich goed voorbereid op gevaar zullen incidenten worden voorkomen of de effecten van een eventueel ongeval flink beperken. Dit kan echter de illusie opwekken dat gevaar te hoog werd ingeschat waardoor men concludeert dat de maatregelen te overdreven of zelfs onnodig waren. Bij een goed opgestelde RI&E kan het dus lastig zijn om te bepalen hoe effectief het is.

Deze ‘preparedness paradox’ –een term in het leven geroepen door het managementadviesbureau Roland Berger – kan een vertekend beeld geven van de situatie waardoor het nut van een RI&E niet helemaal naar voren komt. Echter, als de effectiviteit van een RI&E moeilijk te bepalen is, is het ook mogelijk dat we deze onterecht als goed preventiemiddel beschouwen. En als dat het geval is, kunnen we de hoge kosten ervan ook niet rationaliseren. Daarnaast is onderzoek doen naar de effectiviteit van een RI&E in je eigen bedrijf tijdrovend en ook dat kost geld.

Het beschrijven van de effectiviteit van de gekozen maatregelen in een RI&E zou moeten aantonen in hoeverre gevaarlijke situaties en incidenten worden voorkomen. Maar dat gebeurt tijdens het opstellen van de RI&E en eigenlijk willen we daarvoor al weten of het de uitgaven waard is.

Houd uw RI&E dynamisch!

In het kader van de Week van de RI&E organiseren we een gratis Mini-Masterclass: Dynamische RI&E.

Gratis Mini-Masterclass

De ellende en het nut

Gelukkig is er vaker onderzoek gedaan naar de effectiviteit van het hebben van een RI&E waardoor we kunnen bepalen of de uitgaven het waard zijn of niet.

Of het hebben van een RI&E voor een veilige omgeving op het werk zorgt, is niet zomaar vast te stellen. Dat komt omdat meerdere factoren invloed hebben op de veiligheid van werknemers; kort gezegd speelt de kwaliteit van een RI&E een grote rol. Het hebben van een RI&E waarin niet alle risico’s zijn beschreven kan in veel gevallen alsnog leiden tot (ernstige) ongevallen.

Een werknemer raakt ernstig gewond bij het plegen van onderhoud aan een machine. De werkgever had een RI&E opgesteld, echter werden de risico’s wederom onvoldoende beschreven en passende veiligheidsmaatregelen werden daardoor niet genomen. Jurisprudentie

Het opstellen van een RI&E kost hoe dan ook tijd en geld, het is daarom belangrijk om dit goed uit te voeren; hiermee voorkom je dat je, bovenop de kosten van de RI&E, ook uitgaven zoals boetes en zorgkosten krijgt. Om het simpel te houden maken we daarom de afweging tussen het hebben van een goede RI&E tegenover het ontbreken ervan.

Eén van de grootste nadelen van het opstellen van een RI&E zijn de kosten die erbij komen kijken. De moeite die het kost om een RI&E op te stellen is ook vaak één van de redenen dat bedrijven er niet aan willen beginnen. Echter bespaart het hebben van een RI&E ook tijd en geld. Met de incidenten die je voorkomt loop je significant minder risico op extra kosten. Denk hierbij aan gezondheidszorg, boetes indien het risico bij het ongeval niet of onvoldoende is beschreven, misgelopen opbrengsten door het missen van een werknemer en het doorbetaalde loon zonder te profiteren van werkzaamheden.

Uit onderzoek van Baken Adviesgroep (2016) blijkt dat werkgevers deze kosten gemiddeld 71% lager inschatten dan werkelijk het geval is. Een zieke werknemer kost gemiddeld €250 per dag en kan oplopen tot gemiddeld €450 per dag.

De Goudse Verzekeringen heeft in samenwerking met Baken een tool ontwikkeld waarbij je de verzuimkosten kunt berekenen in jouw branche.

naar de tool

Nu kan het zijn dat je denkt “alles is tot nu toe goed gegaan zonder RI&E, en dat was gratis”. Je kunt inderdaad zonder RI&E werkzaamheden uitvoeren zonder dat er ernstige incidenten plaatsvinden. Dat weet je echter niet van tevoren. Bovendien bepaal je voor een ander dat werken zonder veiligheidsmaatregelen een acceptabel risico is.

Het besparen van bovenstaande kosten is daarbij niet het enige voordeel van een RI&E. Wanneer risico’s adequaat beschreven zijn en de werkomgeving veilig en gezond is, is de werknemerstevredenheid hoger. Volgens Steunpunt RI&E voelen mensen zich veiliger en gemotiveerder, wat leidt tot een hogere productiviteit.

Niet alleen het veiligheidsgevoel en de daaropvolgende werknemerstevredenheid dragen bij aan de productiviteit, het voorkomen van incidenten zorgt voor minder werkonderbrekingen. Door deze verhoogde continuïteit op de werkvloer zijn bedrijven met een goed veiligheid- en gezondheidsbeleid winstgevender volgens het Europees Agentschap voor veiligheid en gezondheid op het werk. Daarbij is het goed om te beseffen dat ook kleine incidenten voor werkonderbrekingen zorgen.

Wel of niet?

Uiteindelijk is het hebben van een goede RI&E alleen maar voordelig voor een bedrijf. Je bent als werkgever immers verantwoordelijk voor je werknemers, en die wil je veilig en gezond houden. Hierbij is het vinden van een goede middenlijn tussen veiligheidsmaatregelen en productief zijn erg belangrijk. Niemand heeft baat bij een ongeval, maar zo zijn eindeloze regels en maatregelen ook niet wenselijk. Mensen moeten hun werkzaamheden zonder al te veel problemen kunnen uitvoeren. Een goede RI&E is ook op dat vlak in balans.

Wanneer je meteen een goede RI&E opstelt voorkom je een hoop onnodige ellende. Het opstellen van een RI&E hoeft niet moeilijk te zijn. Vooral voor kleine niet-complexe bedrijven zijn er online voldoende hulpmiddelen te vinden om je op weg te helpen. Daarbij geven wij een gratis Mini-Masterclass waarbij je in grote lijnen leert een dynamische RI&E op te zetten.

Starten met een RI&E of deze verder vormgeven? Wij kunnen u op veel verschillende manieren ondersteunen. Leg uw vraagstuk gerust eens neer bij Airin of een van onze andere collega’s